Trong kỳ trước, chúng ta đã xem xét lịch sử phát triển và tình hình kinh doanh hiện tại của Thế Giới Di Động, nhà bán lẻ 3C hàng đầu tại thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, Thế Giới Di Động còn có một đối thủ đáng gờm – FPT Group. Nếu bạn đi dạo trên đường phố Việt Nam và bắt gặp một cửa hàng Thế Giới Di Động, bạn có thể dễ dàng tìm thấy một cửa hàng FPT Shop bán sản phẩm 3C trong bán kính 500 mét.

Không dừng lại ở đó, với vị thế công ty công nghệ hàng đầu tại Việt Nam, FPT không chỉ cạnh tranh quyết liệt với Thế Giới Di Động trong lĩnh vực bán lẻ 3C, mà còn tham gia vào cuộc đua mở rộng kinh doanh sang nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm các mặt hàng thiết yếu và dược phẩm. Vậy FPT đã phát triển như thế nào? So với Thế Giới Di Động, FPT vận hành các lĩnh vực kinh doanh khác nhau ra sao? Đó là những câu hỏi sẽ được giải đáp trong bài viết này.

01 Hành trình đến thành công của FPT

Sự phát triển của FPT có thể chia thành năm giai đoạn:

1988 – 1997: Kinh doanh phần mềm và phần cứng

Người sáng lập FPT – PGS.TS Trương Gia Bình tốt nghiệp Tiến sĩ toán học và vật lý tại Đại học Quốc gia Moskva. Ông trở về Việt Nam vào năm 1982 với hoài bão cống hiến, đem lại vinh quang cho đất nước. Tuy nhiên, hiện thực là ông không được giao nhiệm vụ lớn nào để làm, công việc của ông chỉ là đến uống trà và đọc báo hàng ngày trong văn phòng, nhận một mức lương khoảng 5 đô la mỗi tháng.

Do đó, vào ngày 13 tháng 9 năm 1988, lúc 13 giờ 13 phút, ông và 12 đồng nghiệp đã quyết định bắt tay thành lập nên FPT. Họ đặt hai mục tiêu: một là nuôi vợ con và nuôi chính mình, hai là kiếm tiền để tiếp tục làm nghiên cứu, làm khoa học. Một điều thú vị là số 13 đã trở thành con số may mắn của FPT, và bất kỳ công ty con hay dự án được thành lập sau đó đều có liên quan đến con số này.

FPT ban đầu kinh doanh bằng việc bán phần mềm số cho các cơ quan chính phủ khác nhau, như ngân hàng và viễn thông. Hợp đồng đầu tiên được xác nhận của FPT là vào năm 1990 với hãng hàng không Vietnam Airlines cho hệ thống đặt chỗ của các văn phòng bán vé. Sau đó, FPT tham gia vào các dự án máy tính hóa cho các ngành chủ chốt tại Việt Nam, bao gồm ngân hàng, tài chính công, viễn thông và điện lực.

Ngoài ra, FPT là một trong những công ty đầu tiên bán phần cứng máy tính tại Việt Nam. Với sự phát triển nhanh chóng của máy tính cá nhân trong những năm 1990, FPT đã tận dụng việc chấm dứt lệnh cấm của Mỹ đối với Việt Nam vào năm 1994 để thiết lập liên lạc với các công ty Mỹ và thuyết phục họ chọn FPT làm đại diện chính thức tại Việt Nam. Thành công sớm này càng củng cố hình ảnh chuyên nghiệp của FPT trong ngành công nghệ thông tin.

1997 – 2005: Phát triển Internet và mở rộng ra thị trường Nhật Bản

Năm 1997, FPT trở thành một trong bốn nhà cung cấp dịch vụ Internet được cấp phép đầu tiên, mở đường cho việc cung cấp dịch vụ mạng trực tiếp đến các hộ gia đình Việt Nam. Hơn nữa, sau mười năm phát triển, FPT đã trở thành công ty công nghệ thông tin lớn nhất Việt Nam và tích cực tìm kiếm cơ hội trong các thị trường quốc tế. Năm 2005, FPT trở thành công ty công nghệ thông tin Việt Nam đầu tiên thành lập đơn vị pháp lý tại Nhật Bản.

2006 – 2012: Niêm yết thành công và thành lập trường đại học doanh nghiệp

Năm 2006, FPT niêm yết công khai trên Sàn giao dịch Chứng khoán TP.HCM, không chỉ trở thành công ty công nghệ thông tin đầu tiên mà còn là công ty có giá trị vốn hóa thị trường lớn nhất. Cùng năm đó, FPT thành lập Trường Đại học FPT, trường đại học đầu tiên trực thuộc một tập đoàn, tập trung chủ yếu vào giáo dục lập trình.

2012 – 2018: Mở rộng sang lĩnh vực bán lẻ 3C và hàng tiêu dùng

FPT mất 24 năm để chính thức gia nhập vào lĩnh vực bán lẻ 3C (Máy tính, Viễn thông và Điện tử tiêu dùng). Năm 2012, FPT thành lập công ty liên doanh mang tên FRT, hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ 3C với thương hiệu FPT Shop. Năm 2016, họ cũng mở một số cửa hàng F.Studio chuyên bán sản phẩm Apple.

Công ty con của FPT, FPT Online, cũng ra mắt nền tảng thương mại điện tử vào năm 2012, mang tên Sendo (Sen Đỏ), là nền tảng thương mại điện tử nội địa đầu tiên trong lĩnh vực bán lẻ hàng tiêu dùng vào thời điểm đó. Năm 2018, công ty liên doanh bán lẻ FRT được niêm yết công khai trên Sàn giao dịch Chứng khoán TP.HCM.

2018 – nay: Tiến bước vào thị trường dược phẩm và mở rộng dịch vụ số

Năm 2018, FRT thành lập công ty con mang tên FPT – Nhà thuốc Long Châu, đánh dấu sự gia nhập chính thức vào lĩnh vực bán lẻ dược phẩm.

Trong cùng năm, Tập đoàn FPT mua lại 90% cổ phần của Intellinet, một trong những công ty tư vấn số tăng trưởng nhanh nhất tại Hoa Kỳ. Hơn nữa, FPT cũng mua lại Top 1, một nền tảng quản lý doanh nghiệp Việt Nam, nhằm cung cấp dịch vụ tư vấn chuyển đổi số về tài chính, quản lý hàng tồn kho và các dịch vụ tư vấn chuyển đổi số khác cho nhiều công ty trong nước và quốc tế.

Vậy thực tế các mảng kinh doanh của FPT đang tiến triển như thế nào?

02 Tình hình kinh doanh hiện tại của FPT

Từ năm 2018 đến 2022, Tập đoàn FPT đạt tỷ suất tăng trưởng hàng năm (CAGR) về doanh thu là 16,8%. Đến cuối năm 2022, doanh thu hợp nhất lũy kế đạt 30.166 tỉ đồng.

Trong đó, lĩnh vực công nghệ chiếm khoảng 60% doanh thu, lĩnh vực viễn thông chiếm 33 – 38%, phần còn lại được phân bổ cho giáo dục, đầu tư và các lĩnh vực kinh doanh khác. Bài viết này tập trung phân tích lĩnh vực bán lẻ của các công ty liên doanh và công ty con được đầu tư bởi tập đoàn.

Hãy bắt đầu với lĩnh vực bán lẻ 3C, thuộc công ty liên doanh FRT.

Mảng kinh doanh này đã giữ vững vị trí mạnh mẽ trên thị trường 3C, với chuỗi cửa hàng FPT Shop đứng thứ hai về thị phần sản phẩm 3C và dẫn đầu thị trường máy tính. Năm 2022, doanh nghiệp này đã tạo ra doanh thu khoảng 21 nghìn tỷ đồng, tương đương với 60% doanh thu của Thế Giới Di Động.

Mặc dù gia nhập thị trường muộn hơn 8 năm, tỷ suất tăng trưởng hàng năm (CAGR) về doanh thu của FPT Shop từ 2019 đến 2022 (8,7%) vẫn cao hơn Thế Giới Di Động (1,5%). Có hai lý do chính cho điều này:

Thứ nhất, với tư cách là một trong những công ty tiên phong cung cấp sản phẩm máy tính và internet vào Việt Nam, FPT đã xây dựng được hình ảnh thương hiệu chuyên nghiệp, uy tín về lĩnh vực công nghệ thông tin. Nhiều người tiêu dùng chọn FPT Shop vì tin rằng sẽ nhận được sự hỗ trợ chuyên nghiệp hơn khi gặp vấn đề về sản phẩm, đặc biệt là đối với các sản phẩm như laptop.

Thứ hai, FPT thực hiện phân tích đối thủ chi tiết hơn và áp dụng chiến lược ổn định, thận trọng: Xác định các khu vực mà Thế Giới Di Động hoạt động tốt để mở cửa hàng và cạnh tranh trực tiếp. Cách tiếp cận này không chỉ đảm bảo tăng trưởng doanh thu mà đồng thời giúp giảm thiểu rủi ro bán hàng, tránh dẫn đến tình trạng “đóng băng” cửa hàng.

Trong khi đó, nhà cung cấp nguồn hàng cho FPT Shop là Synnex FPT. Công ty này phân phối sỉ cho hầu hết các thương hiệu 3C. Do đó, FPT có những lợi thế nhất định về mặt chi phí và tốc độ mua hàng.

Về khách hàng, công ty mẹ của FPT Shop là FRT cũng hợp tác với ba công ty tài chính tiêu dùng hàng đầu (FE Credit, Home Credit và HD Saigon) để cung cấp dịch vụ cho vay tiêu dùng. Ngoài ra, công ty tiến hành các hoạt động F.FRIENDS để tìm kiếm cơ hội hợp tác với các công ty khác và ký kết các thỏa thuận đối tác. Theo các thỏa thuận này, nhân viên của công ty đối tác có thể tận hưởng gói trả góp 6 tháng không lãi suất cho việc mua hàng, hoặc nhận được lợi ích như tặng điểm nạp điện thoại di động tương đương 5% giá trị điện thoại nếu chọn thanh toán đủ. Đối với trả góp, số tiền trả hàng tháng được trừ trực tiếp từ lương nhân viên. Cơ bản, FRT hướng đến mục tiêu tự cung cấp dịch vụ vay tiêu dùng nhưng với rủi ro thấp hơn so với các công ty tài chính tiêu dùng vì khách hàng (nhân viên của các công ty đối tác) có nguồn tiền ổn định hơn.

Về danh mục sản phẩm và thương hiệu, tương tự như Thế Giới Di Động, FPT Shop đã mở rộng danh mục sản phẩm sang các thiết bị gia dụng từ tháng 6/2021. Đến đầu năm 2023, đã có 300 cửa hàng bán thiết bị gia dụng.

Về kênh phân phối, FPT cũng áp dụng mô hình O2O (online-to-offline), với doanh thu trực tuyến chiếm một phần đáng kể, đạt 19% vào cuối năm 2022.

Sau khi nhận thấy thị trường 3C đang dần trở nên bão hòa, FRT không mất thời gian để thâm nhập vào thị trường dược phẩm.

Mặc dù Thế Giới Di Động cũng tham gia vào thị trường này với dược phẩm An Khang, nhưng chiến lược của họ tương đối thận trọng. Ngược lại, FRT theo đuổi chiến lược quyết đoán, táo bạo với chuỗi nhà thuốc Long Châu khi nhanh chóng mở rộng mạng lưới cửa hàng. Đến năm 2022, số lượng cửa hàng nhà thuốc Long Châu đã đạt 1,000 cửa hàng, gấp đôi số lượng cửa hàng nhà thuốc An Khang.

Việc mở rộng cửa hàng nhanh chóng đã đem lại sự gia tăng đáng kể về doanh thu cho FRT. Từ năm 2019 đến năm 2022, tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) của công ty đạt 165,8% và đến năm 2022, doanh thu đã đạt 2,86 tỷ RMB, gấp 6,4 lần so với Dược phẩm An Khang của Thế Giới Di Động. Chỉ trong 4 năm, Nhà thuốc Long Châu đã thành công dẫn đầu thị trường chuỗi nhà thuốc, với thị phần 45% tính đến quý 3/2021, vượt qua người dẫn đầu trước đó là Pharmacity về quy mô và doanh thu.

Nhà thuốc Long Châu có lãi ngay từ năm 2021, điều mà các chuỗi nhà thuốc khác chưa làm được. Sự thành công của nhà thuốc Long Châu có thể lý giải sau:

Đầu tiên là sự hỗ trợ mạnh mẽ từ FPT. Việc mở rộng các hiệu thuốc một cách nhanh chóng thường đòi hỏi số lượng dược sĩ đáng kể. Dược phẩm Long Châu giải quyết vấn đề này thông qua sự hợp tác các nhiều trường y dược tại Việt Nam. Ngoài ra, tất cả dược sĩ tại Long Châu đều được đào tạo kỹ năng tư vấn thuốc “thực tế” bằng ứng dụng “Phòng mô phỏng ảo” do FPT phát triển. Do đó, các hoạt động đào tạo tương đối liền mạch, không bị gián đoạn, đảm bảo các dược sĩ có thể theo kịp tốc độ mở rộng cửa hàng. FPT cũng phát triển dự án thuật toán AI giúp đề xuất nhãn hiệu thuốc phù hợp với khu vực cụ thể, giảm áp lực xử lý hàng hết hạn sử dụng và cải thiện chuỗi cung ứng.

Thứ hai, giá cả hợp lý. Chủ tịch FRT Nguyễn Bích Diệp cam đoan rằng 80% sản phẩm của Long Châu có giá rẻ hơn so với thị trường. Ban đầu, điều này liên quan đến việc giảm lợi nhuận gộp tự nguyện, nhưng khi hợp tác sâu rộng hơn với các công ty dược phẩm quốc tế, Long Châu đã có thể mua được thuốc với giá rẻ hơn và được hỗ trợ đào tạo dược sĩ từ những công ty dược phẩm này.

Đối với lo ngại rằng lợi nhuận sẽ thấp hơn khi mở cửa hàng ở các thành phố không lớn, bà Diệp cho biết một số thành phố trực thuộc tỉnh cũng có mức sống tốt, cho phép bán thuốc nhập khẩu từ các nước như Pháp, Úc và Ấn Độ. Hơn nữa, dù là thuốc nhập khẩu hay nội địa, Long Châu vẫn duy trì được mức lợi nhuận.

Trong thời kỳ đại dịch, khi nhiều nhà thuốc hoặc tiểu thương tăng giá khẩu trang và thuốc điều trị COVID-19, Long Châu đã tạo được tiếng vang nhờ đảm bảo cung cấp số lượng lớn khẩu trang và thuốc với giá hợp lý.

Thứ ba, định vị thương hiệu rõ ràng. Trước khi nhà thuốc Long Châu xuất hiện, thương hiệu dẫn đầu lúc bấy giờ – Pharmacity đã định vị mình là cửa hàng cung cấp sản phẩm dùng hàng ngày và sản phẩm y tế, dẫn đến chỉ có 30-40% sản phẩm của họ là thuốc và thực phẩm chức năng. Tuy nhiên, người đến các hiệu thuốc chỉ để mua thuốc, vậy nên Pharmacity đã tạo ấn tượng là một hiệu thuốc có ít lựa chọn về thuốc và giá thành cao hơn. Trong khi đó, Dược phẩm Long Châu duy trì tỷ trọng cao ở nhóm thuốc và thực phẩm chức năng với tỷ lệ 80%, tạo nên hình ảnh chuyên nghiệp đối với người tiêu dùng.

Thứ tư, dịch vụ lấy khách hàng làm trung tâm. Kinh nghiệm cá nhân cho thấy rằng ngay cả đối với một triệu chứng đau đầu đơn giản, khách hàng vẫn nhận được dịch vụ tư vấn kéo dài 15 phút mà không có bất kỳ sự quảng cáo rầm rộ nào về các sản phẩm bổ sung – Cuối cùng họ bán được lọ thuốc giảm đau 10,000 đồng. Ngoài ra, dược sĩ khuyến nghị sử dụng ứng dụng để được tư vấn cụ thể và đảm bảo rằng ngay cả đối với loại thuốc 10,000 đồng, khách hàng vẫn được giao hàng tận nhà miễn phí. Các loại thuốc không sử dụng hoặc đơn thuốc của bác sĩ có thể được trả lại cho cửa hàng.

03 Kết luận

Có thể nói rằng, những chiến lược đa dạng của FPT trong lĩnh vực bán lẻ rất đáng để học tập:

1. Sức mạnh tổng hợp: Dù đến sau nhưng FPT Shop đã nhanh chóng mở rộng thị phần nhờ tận dụng uy tín và thế mạnh về công nghệ thông tin của tập đoàn. Nhà thuốc Long Châu đã ứng dụng phần mềm do công ty phát triển để đào tạo liên tục và nhanh chóng cho các rình dược viên. Họ cũng có thể xác định sở thích của người tiêu dùng ở từng khu vực và điều chỉnh kho thuốc của họ một cách phù hợp.
2. Lợi thế của người đến sau: FPT Shop có thể phân tích những khu vực mà Thế Giới Di Động đang hoạt động tốt và mở cửa hàng lân cận, tiết kiệm đáng kể chi phí thăm dò thị trường – thử và sai. Ngoài ra, Dược phẩm Long Châu cũng nhận ra những sai sót trong mô hình bán tích hợp dược phẩm và hàng tiêu dùng hng ngày của Pharmacity, cho phép họ định vị tốt hơn trên thị trường.